Τα φώτα σβήνουν σε δέκα λεπτά. Ο ένας μπαίνει στο κελί του και ο άλλος στο κλουβί του - που βρίσκεται μέσα στο κελί του πρώτου. Δίνουν ένα εγκάρδιο high five (με δεξί χέρι και δεξί μπροστινό πόδι αντίστοιχα) και πέφτουν για ύπνο. Αύριο πρέπει να είναι ξεκούραστοι και σε ετοιμότητα στην τάξη, γιατί είναι η σειρά τους να πουν μάθημα. Να δείξουν δηλαδή στον δάσκαλο που έρχεται μία φορά την εβδομάδα από την έξω πόρτα ότι έμαθαν όσες εντολές υπακοής έπρεπε. Ξέρουν ήδη 38, τους μένουν άλλες 44, ώσπου να χωριστούν οι δυο τους. Ωσπου να πάψουν να είναι αυτοκόλλητοι 24 ώρες το 24ωρο, ο καταδικασθείς σε ισόβια κάθειρξη και το κουτάβι του. Οι πιο ανυποψίαστοι τρό­φιμοι φυλακών στις ΗΠΑ εντοπίζονται στην Πολιτεία της Νέας Υόρκης, έχουν υγρή μουσούδα και ουρά που κουνιέται με την πρώτη χαρωπή ευκαιρία που θα δοθεί. Πρόκειται για τα 70 από τα 556 λαμπραντόρ του Προγράμματος «Puppies Behind Bars» («Κουτάβια πίσω από τα σίδερα»). Τα υπόλοιπα σκυλιά της ομώνυμης μη κερδοσκοπικής οργάνωσης μετά την «αποφυλάκιση» τους βρίσκονται (εκτός από 34 που κάνουν μετεκπαίδευση) σε διατεταλμένη υπηρεσία, εφαρμόζοντας όσα τους έμαθαν οι έγκλειστοι εκπαιδευτές τους κατά τους 16 μήνες που τα είχαν πρωί-βράδυ υπό την προστασία τους.
Το πρόγραμμα δεν είναι καινούργιο, όπου να 'ναι συμπληρώνονται 12 χρόνια που «τρέχει», διάστημα ικανό για να κριθεί και να ξανακριθεί η αποτελεσματικότητα του. Χωρίς ποτέ να επικριθεί. Ιδίως το πιο πρόσφατο και ευαίσθητο για την αμερικανική, πατριωτική συνείδηση σκέλος του: η προετοιμασία σκύλων που να μπορούν να διευκολύνουν τη διαβίωση βετεράνων του Ιράκ και του Αφγανιστάν με σωματικά ή/και ψυχικά προβλήματα (ακρωτηριασμένα μέλη, κινητική δυσλειτουργία, διαλείψεις, μετατραυματικό στρες κτλ.). Διότι ως το 2006 τα συγκεκριμένα κουτάβια εκπαιδεύονταν για να εργαστούν ως οδηγοί τυφλών - παιδιών κυρίως - ή ατόμων καθηλωμένων σε αναπηρικό καροτσάκι, ως συμπαραστάτες ανάρρωσης ασθενών, καθώς και ως ανιχνευτές εκρηκτικών.

Γιατί να ισχύει μόνο για το κακό; Ούτε το καλό χρειάζεται πολύ για να γίνει. Φτάνει μια δυνατή ιδέα να πάει και να βρει τον εξής έναν άνθρωπο που θα κάνει τα αδύνατα δυ­νατά για να την υλοποιήσει. Ο μόνος λόγος που αποτολμάμε τέτοιου στυλ κοινότοπες τοποθετήσεις είναι ότι δεν υπάρχει τίποτε κοινότοπο στην πρωτοβουλία «Puppies Behind Bars» - ιδιωτική, εννοείται, από τη σύλληψη και την εφαρμογή ως τη συντή­ρηση και τη μιντιακή αποθέωση της. Με την Οπρα να κρατά έναν λίγων εβδομάδων κρατούμενο ράτσας στην αγκαλιά και την πέντε φορές υποψήφια για Οσκαρ Γκλεν Κλόουζ στον απέναντι καναπέ να δηλώνει τη συμπαράσταση της στους ανθρώπους που βρίσκονται πίσω από την κίνηση.
Η Γκλόρια Γκίλμπερτ Στόγκα, πρόεδρος της οργάνωσης, δεν χορταίνει να διηγείται πώς ξεκίνησαν όλα. Πριν από περίπου δύο δεκαετίες εκείνη και ο άνδρας της αποφάσι­σαν να δώσουν στέγη σε ένα λαμπραντόρ, τον «Σαΐτα» («Αττονν»), ο οποίος για λόγους υγείας εξαιρέθηκε από την εκπαίδευση που θα τον έκανε οδηγό ατόμων με ειδικές ανάγκες. Με αφορμή το νεοαποκτηθέν κατοικίδιο της, η Γκίλμπερτ Στόγκα άρχισε να μελετά την ειδική ανατροφή που χρειάζεται να πάρουν αυτοί οι σκύλοι: μια γενναία επέν­δυση μεμονωμένων προσώπων σε χρόνο, κόπο, λατρεία και χρήμα - περίπου 25.000 δολάρια ανά εκπαιδευόμενο σκύλο.
Τα λαμπραντόρ είναι από τη φύση τους κοινωνικά, υπάκουα, συνεννοήσιμα πλάσματα.

Ωστόσο πρέπει να περάσουν από «εντατικά
σεμινάρια αυτοπεποίθησης» προτού γίνουν
η φυσική προέκταση ενός ανθρώπου. Για να
βλέπουν, να ακούν, να βρίσκουν το τηλέφω-
νο αντί για αυτόν και να πατάνε το πλήκτρο
της απάντησης. Για να του υπενθυμίζουν
πότε είναι η ώρα να πάρει τα φάρμακα του,
να τα φέρνουν αλλά και να βάζουν στο καλα-
θάκι του σουπερμάρκετ τα χρειαζούμενα, να
αποτρέπουν κρίσεις πανικού, να συνεισφέ-
ρουν στις συνεδρίες ψυχοθεραπείας. Οπως
και να το κάνουμε, είναι κόντρα ρόλος να
ζητούμε από ένα ζώο να είναι περισσότερο
υπεύθυνο για τη ζωή του αφεντικού του από
ό,τι το αντίστροφο. Και τα λαμπραντόρ το
κάνουν. Από δύο ως 18 μηνών στρώνονται
και μαθαίνουν τον τρόπο.

Η αρχική ιδέα τού να αναλάβουν κρατούμενοι την εκπαίδευση τέτοιων σκύλων ανήκει σε έναν κτηνίατρο από τη Φλόριδα. Το πρόγραμμα στο οποίο προΐστατο ο δρ Τόμας Λέιν εστίαζε σε σκυλιά-οδηγούς. To «Puppies Behind Bars» (www. puppiesbehindbars. com) αποτέλεσε την εξέλιξη του, αφού εμπλουτίστηκε με περισσότερες «τετράποδες ειδικότητες». Η Πολιτεία δέχτηκε να εφαρμοστεί σε (ως σήμερα) έξι σωφρονιστικά καταστήματα υψίστης ασφαλείας, ανδρικά και γυναικεία, αφού πείστηκε ότι οι έγκλειστοι θα είχαν οφέλη σε πολλά επίπεδα: να γίνουν πιο υπεύθυνοι, να διδαχθούν τι εστί υπομονή, οι «άγριοι» να μαλακώσουν, κάποιοι να βρουν ένα κίνητρο για να γεμίσουν δημιουργικά τις ατελείωτες κενές ώρες τους, άλλοι να αισθανθούν ότι έχουν μια ευκαιρία να κάνουν κάτι καλό για την κοινωνία την οποία κάποτε έβλαψαν. Μεγάλα λόγια. Αλλά, όπως αποδείχθηκε, όχι ψεύτικα.
Από το 1997 που πήρε σάρκα και οστά το ευγενές όραμα της Γκίλμπερτ Στόγκα, η οποία είχε «βροντήξει» μια νεοϋορκέζικη καριέρα αξιώσεων - ως ανώτερη διοικητική υπάλληλος - για χάρη του, δεκάδες βαρυποινίτες και των δύο φύλων έχουν να λένε για την ευεργετική επίδραση ενός κουταβιού στην καθημερινότητα ακόμη και ενός ανθρώπου που θεωρεί ότι επί της ουσίας έχει τελειώσει διά παντός με αυτή την παλιοζωή... Δεν θέλουμε την ωραιοποιημένη εικόνα που αναπαράγουν διάφορα τηλεοπτικά και έντυπα ρεπορτάζ παγκοσμίως για την περίπτωση. Χαρούμενα γαβγίσματα να τροφοδοτούν πειράγματα ανάμεσα σε τροφίμους όσο οι φρουροί στέκουν χαμογελαστοί κάπου στο φόντο. Προτιμάμε κάτι πιο ρεαλιστικό.
Εχει περάσει πολύς καιρός από την τελευ­ταία φορά που του έβαλε τις φωνές, αλλά εξακολουθεί να έχει τύψεις. Διότι λίγο ακόμη και θα είχε σηκώσει το πόδι του να το στείλει στην άλλη γωνία. Αλλά δεν το έκανε. Και νευριάζει με τον εαυτό του που δεν του έχει φύγει από το μυαλό το σκηνικό. Και νευριάζει και με εκείνο που ούτε για μια στιγμή δεν του το χρέωσε. Αντίθετα, πήγε αμέσως σουρνάμενο κοντά του, με την ουρά κάτω από τα σκέλια, για να του δείξει πόσο λυπάται που του έφυγαν πάλι τα τσίσα του σε λάθος μέρος. Βρήκε το αναθεματισμένο να εξαντλήσει όλη την κουταβίσια αφοσίωση του σε αυτόν που εκτίει ποινή για ληστεία μετά φόνου. Με τους τραμπούκους στη διπλανή πτέρυγα να τους φωνάζουν «η σκυλονταντά και το ψοφίμι της» και να λένε χυδαιότητες.

Μακρόστενο κελί, λίγα προσωπικά αντικείμενα, μία αφίσα γυμνής γυναίκας στον τοίχο. Και από κάτω ο χώρος που προορίζεται για τον καινούργιο συγκάτοικο. Γένους θηλυκού φημολογείται, παρ' ότι εδώ κατοικούν απο­κλειστικά άνδρες. Ξυρισμένα μαλλιά, χοντρή αλυσίδα στον λαιμό, τατουάζ, χαμόγελο ουδέν. Απλώνει τα χέρια για να παραλάβει μια χνουδωτή ύπαρξη ηλικίας οκτώ εβδομάδων. Για τους επόμενους 16 μήνες θα πηγαίνουν παντού μαζί. Με εξαίρεση μερικά Σαββατοκύ­ριακα, οπότε η συγκάτοικος θα είναι εξοδούχος. Θα φιλοξενείται οε αληθινά σπίτια για να εξοικειωθεί με τους ήχους της «αληθινής» ζωής. Διότι πώς αλλιώς μετά την «αποφυλάκιση» δεν θα τρέμει από τον φόβο της κάθε φορά που ένα κουδούνι εξώπορτας χτυπά, μια χύτρα σφυρίζει ή το λεωφορείο φρενάρει απότομα; Οχι, δεν θα πρέπει να φοβάται τέ­τοια πράγματα, αν πρόκειται να βοηθά τον άν­θρωπο με τον οποίο θα τη βρουν συμβατή για να περάσει μαζί του την υπόλοιπη ζωή της.
Μια 44χρονη γυναίκα κάθεται σε αναπηρι­κό καροτσάκι. Δεν είναι παράλυτη, την παρι­στάνει, για τις ανάγκες της προπόνησης του Ντέβον, όπως διαβάζουμε σε παλαιότερο άρθρο των «New York Times*. Αποστολή της να τον μάθει να την κοιτά και να κατα­λαβαίνει τι του ζητεί να της φέρει. Η Τζέιμι Πάουερς, μητέρα τριών παιδιών, βρίσκεται στη φυλακή Bedford Hills για φόνο δεύτερου βαθμού και είναι μία από τις 30 γυναίκες που παίρνουν μέρος στο Πρόγραμμα «Puppies Behind Bars». Τα κριτήρια επιλογής τους ήταν να έχουν επιδείξει καλή διαγωγή κατά την περίοδο του εγκλεισμού τους και να είναι σχολαστικές με την προσωπική τους υγιεινή. Διότι τα κουτάβια δεν θέλουν μόνο αγάπη και υπομονή, αλλά και διαρκή φροντίδα. Να πίνουν το γάλα τους, να παίρνουν τις βιταμί­νες τους, να κάνουν τα εμβόλια τους, να είναι πάντα καθαρά και καλοβουρτσισμένα...Τη μισή του ζωή έχει περάσει στη φυλακή Fishkill της Πολιτείας της Νέας Υόρ­κης ο 33χρονος Ρομπέρτο. Επίσης για φόνο δεύτερου βαθμού. Το λαμπραντόρ που ανέθρεψε δεν είναι πια μαζί του. «Η πρώτη νύχτα χωρίς τη Φράνκι δεν περνούσε με τίποτε» λέει στην εκπομπή της Οπρα. Σήμερα την περιμένει στο επισκεπτήριο, θα τη φέρει ο νέος της «μπαμπάς», ο Αλεν Χιλ, ο οποίος είχε τραυματιστεί σοβαρά στο κεφάλι από έκρηξη βόμβας στο Ιράκ. Αυτός και η σύζυγος του δεν σταματούν να μιλάνε για το καλό που τους έχει κάνει το συγκεκριμέ­νο ζώο. «Μου έδωσε την ανεξαρτησία μου, να κυκλοφορώ μόνος μου ξανά έπειτα από ενάμιση χρόνο, ενώ με βοηθά και με τους εφιάλτες» λέει ο λοχίας. Για να συμπληρώ­σει η σύζυγος: «Η Φράνκι έφερε πίσω στους γιους μου τον μπαμπά τους». Η Φράνκι τα ακούει βερεσέ όλα αυτά. Εχει ήδη εντοπίσει από μακριά τον Ρομπέρτο και τώρα τρέχει με όλη της τη φούρια προς αυτόν.Η Δωροθέα, ο Μπλε, ο Κάπλαν και η Τρίτη έχουν βρει ήδη το ταίρι τους στο πρόσωπο κάποιου απόστρατου. Η Μάντισον, ο Τιτά­νας, η Καιτούλα και ο Σέρμαν ψάχνουν για εκρηκτικά. Ο Πάρκερ και η Μπρέντα συνοδεύουν από ένα τυφλό παιδάκι ο καθένας. Ο Ιούδας συμπαρίσταται σε κάποιον ψυχικώς πάσχοντα, ενώ ο Ζευς και η Ιουλιέτα παρηγορούν αρρώστους. Γενικών καθηκόντων είναι ο Τσόρτσιλ, η Μάρτςορι, ο Αρθούρος και ο Τυχερός. Η Αθηνά, ο Μωυσής, η Τριανταφυλλίτσα, ο Αττικός και ο Ευγένιος βρίσκονται ακόμη πίσω από τα κάγκελα. Προαυλίζονται δις ημερησίως, κάθονται (δίπλα) στο θρανίο και αισθάνονται τα βλέφαρα τους να βαραίνουν αβάσταχτα πέντε λεπτά προτού σβήσουν τα φώτα. Φτάνει ο «άνθρωπος» τους να είναι μέσα στο οσφρητικό τους πεδίο. Στο κουταβίσιο παρόν δεν υπάρχουν εγκληματίες και υποδειγματικοί πολίτες, μόνο άνθρωποι με καλές προθέσεις - αν χαϊδεύουν κιόλας πίσω από τα αφτιά, ακόμη καλύτερα.

Από τη Ρανιώ Νιζαμίδη